Loading ...
23 sierpnia z potomkami zamordowanych w Czółnie Żydów spotkali się na żydowskim cmentarzu w Tomaszowie Mazowieckim Justyna Biernat reprezentująca fundację Pasaże Pamięci oraz Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Jan Pampuch – emerytowany dziennikarz i Zygmunt Dziedziński – fotograf, członek Towarzystwa Przyjaciół Tomaszowa Mazowieckiego.
W nocy z 17 na 18 stycznia 1943 r. w lesie Czółno k. Lubochni rozstrzelało kilkunastosobową grupę Żydów, mieszkańców Czerniewic, ukrywających się w ziemiance, w pobliżu rzeki Gać. Szczątki zamordowanych w październiku 2002 r. odnalazł przypadkiem poszukiwacz militariów Bogdan Przydalski. Po wykopaniu czaszki i kości powiadomił media. Sprawa dotarła do prokuratury. Pod koniec 2002 r. zwłoki ofiar ekshumowano i złożono w bratniej mogile na cmentarzu żydowskim w Tomaszowie Mazowieckim.
Na pomniku widnieje napis: „mogiła trzynastu kobiet i mężczyzn obywateli polskich narodowości żydowskiej zamordowanych w lesie Czółno w gminie Lubochnia w 1943 roku”.
Dzięki zeznaniom Wolfa Pakuły i Georga Szainfarbera znane są nazwiska większości ofiar:
Były to rodziny Szajnfarberów i Cytrynowiczów
- Szajnfarber Icchak Dawid syn Szyi Benjamina
- Szajnfarber Szajndla z domu Pakuła
- Szajnfarber Szyja Benjamin, syn Icchaka Dawida
- Szajnfarber Berl Dow, syn Icchaka Dawida
- Szajnfarber Rywka, córka Icchaka Dawida
- Szajnfarber Sara, córka Icchaka Dawida
- Lutman Chaja Alta Perla z domu Szajnfarber, córka Icchaka Dawida
- Lutman Idel (mąż Chaji Alty Perli)
- Szajnfarber Isachar Dow, syn Szyi Benjamina
- Kobieta z dwójką dzieci (żona i dzieci Isachara Dowa)
- Lonknowicz Mindla z domu Szajnfarber, corka Szyi Benjamina
- Lonknowicz (mąż Mindli)
- Lonknowicz (dziecko)
- Cytronowicz Szymon, syn Mendla
- Cytronowicz Ruwin, syn Mendla
- Cytronowicz Samuel, syn Mendla
Syn Icchaka Dawida, Jakub ze swoim synem Szyją w dniu zbrodni przebywał w Łodzi, w ten sposób przeżyli. Córki Szyi – Lidia i Gayle ze swoimi mężami i dziećmi przyjechały z Ameryki i Izraela by pomodlić się nad grobem. Odwiedzili Tomaszów, Las Czółno, Czerniewice. Ich podróż była pełna wspomnień, opowieści i modlitwy.
Tomaszowski cmentarz żydowski położony jest przy ul. Grota-Roweckiego, został założony w 1831 roku i zajmuje powierzchnię prawie 3 ha, na której zachowało się około dwóch tysięcy nagrobków. Na co dzień brama cmentarza jest zamknięta, klucz jest w posiadaniu sąsiadów, państwa Goździków, którzy umożliwiają chętnym udać się do miejsca spoczynku pochowanych tam osób.
Więcej zdjęć TUTAJ
