Loading ...
24 marca obchodzimy Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką. Dzień ten związany jest z tragicznym losem rodziny Ulmów oraz ukrywających się z ich pomocą Żydów, którzy 24 marca 1944 roku, w wyniku donosu, zostali zamordowani przez Niemców we wsi Markowa na Rzeszowszczyźnie. W tym roku mija 79 lat od tych wydarzeń.
O godz. 9.30 w budynku Starostwa Powiatowego w Tomaszowie Mazowieckim Mariusz Węgrzynowski – Starosta Tomaszowski oraz Elżbieta Łojszczyk – Członek Zarządu Powiatu w obecności młodzieży i zaproszonych gości otworzyli wystawę pt. „Zawołani po imieniu”, którą można oglądać do poniedziałku. Podczas wernisażu o tomaszowiance Karolinie Juszczykowskiej straconej w 1945 roku opowiedział Jarosław Pązik
W ramach programu „Zawołani po imieniu” Instytut Pileckiego wydobywa z niepamięci historie Polaków, którzy za ratowanie Żydów od Zagłady zapłacili życiem własnym i swoich najbliższych. Program łączy badania naukowe, edukację historyczną i różnorodne działania w obszarze kultury pamięci.
Karolina Juszczykowska – Upamiętniona 22 września 2020 roku w Tomaszowie Mazowieckim
Urodziła się w Budkowie niedaleko Tomaszowa Mazowieckiego. Od trzynastego roku życia pracowała jako robotnica rolna na terenie Meklemburgii. W 1924 roku urodziła córkę Bronisławę. Dziesięć lat później wróciła do rodzinnego Budkowa, gdzie zamieszkała u swojej siostry i pomagała jej w pracy na gospodarstwie. Niedługo potem przeprowadziła się do Tomaszowa Mazowieckiego – tam żyła w jednopokojowym mieszkaniu i zarabiała na siebie i córkę, podejmując się zajęć praczki, sprzątaczki i pokojówki. W czasie okupacji niemieckiej nie wiodło się jej zbyt dobrze. W czerwcu 1944 r. postanowiła jednak pomóc proszącym ją o schronienie Żydom, za co miała regularnie otrzymywać niewielką opłatę. Od tamtej pory ukrywała i żywiła w swym jednopokojowym mieszkaniu dwóch Żydów. Po sześciu tygodniach Niemcy przypadkowo odnaleźli ich kryjówkę. Żydów rozstrzelano, a Karolinę aresztowano. 23 lipca 1944 roku trafiła do więzienia w Tomaszowie Mazowieckim, a potem do Piotrkowa Trybunalskiego, gdzie skazano ją na karę śmierci. Córka Karoliny, Bronisława, została wysłana na roboty przymusowe do Niemiec. Zgnębionej matce odmówiono prawa łaski i przetransportowano ją do obozu jenieckiego Rodgau-Dieburg. Po niedługim czasie trafiła do więzienia we Frankfurcie nad Menem, gdzie została stracona 9 stycznia 1945 roku.
W 2011 roku Yad Vashem nadał Karolinie Juszczykowskiej tytuł Sprawiedliwej wśród Narodów Świata. Instytut Pileckiego upamiętnił ją 22 września 2020 roku w Tomaszowie Mazowieckim.
Live z wydarzenia poniżej
Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów – Święto państwowe, którego celem jest upamiętnienie wszystkich tych, którzy z narażeniem życia udzielali Żydom pomocy podczas niemieckiej okupacji, ustanowione zostało z inicjatywy Prezydenta RP Andrzeja Dudy w 2018 roku. We wstępie do stosownej Ustawy czytamy:
„W hołdzie Obywatelom Polskim – bohaterom, którzy w akcie heroicznej odwagi, niebywałego męstwa, współczucia i solidarności międzyludzkiej, wierni najwyższym wartościom etycznym, nakazom chrześcijańskiego miłosierdzia oraz etosowi suwerennej Rzeczypospolitej Polskiej, ratowali swoich żydowskich bliźnich od Zagłady zaplanowanej i realizowanej przez niemieckich okupantów”.
Data wybrana na dzień pamięci nawiązuje do tragicznej historii Józefa i Wiktorii Ulmów, ich dzieci (ośmioletniej Stanisławy, sześcioletniej Barbary, pięcioletniego Władysława, czteroletniego Franciszka, trzyletniego Antoniego i półtorarocznej Marii) oraz Żydów, którzy przez dwa lata ukrywali się na poddaszu domu Ulmów w Markowej. Byli to Saul Goldman, jego czterej synowie (nazywano ich Szallami), dwie córki, wnuczka Chaima Goldmana – Lea (Layca) Didner z córką o nieznanym imieniu oraz Genia (Gołda) Grünfeld.
Dokładnie 79 lat temu, 24 marca 1944 roku, Niemcy zamordowali polską rodzinę i ukrywających się Żydów. Egzekucja, którą przeprowadzono w następstwie rewizji, przed domem Ulmów, była wynikiem donosu (prawdopodobnie Włodzimierza Lesia, granatowego policjanta).
W 1995 roku Józef i Wiktoria Ulmowie zostali uhonorowani pośmiertnie tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. We wrześniu 2023 roku, po blisko dwudziestoletnim procesie beatyfikacyjnym, dekretem papieża Franciszka, Ulmowie zostaną ogłoszeni błogosławionymi Kościoła katolickiego.
