Loading ...
Według encyklopedycznej definicji pomnikiem przyrody jest: „Prawnie chroniony obszar lub obiekt przyrody ożywionej lub nieożywionej, ustanowiony w celu zachowania zjawisk przyrodniczych oraz elementów przyrody cechujących się szczególną wartością naukową, kulturową, krajobrazową i historyczno-pamiątkową. Do obiektów przyrody ożywionej zalicza się drzewa i krzewy, natomiast do nieożywionej – źródła, wywierzyska, wodospady, skały, jary i wąwozy, głazy narzutowe, jaskinie”.
W Polsce ilość pomników przyrody wg tej klasyfikacji szacuje się na ok. 37 tysięcy.
Przedstawiam lokalizację pomników przyrody w Tomaszowie Mazowieckim, jakimi są drzewa. Powinny być one oznakowane zielonymi tabliczkami z godłem Polski i napisem „Pomnik przyrody”.
Decyzją dwóch uchwał Rady Miejskiej Tomaszowa Mazowieckiego, a mianowicie uchwały Nr XX/160/2019 z dnia 28 listopada 2019r. oraz XXVIII/221/2020 z dnia 28 maja 2020r. ustanowiono, iż 28 drzew rosnących na terenie miasta stanowią pomniki przyrody.
Prezentację rozpocznę od północnej części miasta, a mianowicie od ulicy Zawadzkiej, gdzie po jej parzystej stronie rosną oznakowane cztery dęby szypułkowe. Pierwszy z nich rośnie na terenie firmy „System Poland” na zapleczu budynku. Obwód jego pnia (mierzony na wysokości 1,3 m) wynosi 346 cm, natomiast wysokość sięga 22 metrów. Drugi dąb rośnie przed budynkiem tej firmy, obwód jego pnia wynosi 194 cm. W odległości około 25 m dalej, przy chodniku na gęsto zarośniętej działce rośnie kolejny dąb o obwodzie pnia 387 cm. Kolejne 30 m dalej rośnie dąb o średnicy pnia 360 cm. Wysokość dębów przy ulicy Zawadzkiej wynosi od 21 do 24 m. Przy tej samej ulicy, po jej nieparzystej stronie, na zapleczu pawilonów handlowych „Niebrów Park” rośnie bardzo atrakcyjny dąb szypułkowy o obwodzie pnia 260 cm, jednakże nie jest on jeszcze zaliczony do pomników przyrody.
Kolejne miejsce z pomnikiem przyrody, to Park Bulwary. Po prawej stronie rzeki Wolbórki na zapleczu pawilonu handlowego w śladzie ulicy ks. Stanisława Grada rośnie bardzo okazała topola biała, zwana również białodrzewem. Obwód jej pnia wynosi 465 cm, a wysokość przekracza 41 metrów. Z uwagi na swój monumentalny i atrakcyjny wygląd jest to jeden z najciekawszych pomników przyrody, a jednocześnie najwyższy i najgrubszy w obwodzie.
Następną lokalizacją pomnika przyrody jest ulica P.O.W. Przy jej zakręcie, przed galerią „Tomax” na skraju Skweru Niepodległości rośnie okazały dąb szypułkowy, którego obwód pnia wynosi 428 cm. Charakteryzuje się on wyjątkowo rozległą koroną, co pozwala mu być zapewne królem dębów tomaszowskich.
Po lewej stronie od bramy wejściowej do muzeum na skwerze owalnym rosną cztery pomnikowe dęby szypułkowe o obwodach pni 346 cm, 332 cm, 336 cm oraz 412 cm. Kolejne dwa dęby rosną przed frontem budynku muzeum, a ich obwody pni wynoszą 308 cm i 350 cm. Natomiast siódmy dąb rośnie na terenie parkingu na zapleczu muzeum, tuż przy ogrodzeniu parku miejskiego, a obwód jego pnia wynosi 352 cm.
Miejscem najbardziej obfitym w pomniki przyrody jest Park Miejski im. Solidarości, starszemu pokoleniu znany jako Hrabski Ogród, później zaś Park Kultury i Wypoczynku. W tym parku 13 drzew posiada miano pomnika przyrody. Pierwsze z nich, to dąb szypułkowy rosnący tuż przy bramie wejściowej od ulicy Browarnej, który to swoją atrakcyjną figurą zaprasza do odwiedzenia parku. Obwód pnia tego dębu wynosi 346 cm. Dwa kolejne dęby szypułkowe rosną przy budynku MOK Pierwszy przed budynkiem, posiada obwód pnia 360 cm, drugi zaś rośnie za budynkiem, a jego pień ma 400 cm obwodu. Wysokość tych dębów sięga 27 m. Po lewej stronie schodów prowadzących do centrum parku rośnie dąb szypułkowy o obwodzie pnia 340 cm. Na wysokiej skarpie parku od strony muzeum rośnie siedem bardzo atrakcyjnych dębów szypułkowych, które posiadają obwód pni od 336 cm do 448 cm, konar jednego z nich do wysokości 3 metrów jest uszkodzony. Dęby są wyraźnie widoczne, gdy schodzimy ścieżką parkową w dół od siedziby MOK w kierunku ulicy Warszawskiej. Idąc aleją parkową od schodów w lewo w kierunku ulicy Warszawskiej, po prawej stronie rośnie olsza czarna, która do trzech metrów wysokości jest pokryta naroślami, a obwód pnia wynosi 305 cm. Przy tej samej alejce, około 80 m dalej po lewej stronie rośnie dąb szypułkowy o obwodzie pnia 308 cm.
Poza wymienionymi pomnikami przyrody w parku miejskim rośnie jeszcze kilka dębów szypułkowych o obwodach pni od 280 do 330 cm. Dużą atrakcją tego parku są również bardzo okazałe topole, które uformowane w szpalery rosną w rejonie dawnej muszli koncertowej, jak również w otoczeniu stawu. Grubość pnia wielu z nich przekracza 300 cm. Mam nadzieję, że jeszcze kilka z wymienionych wyżej drzew zostanie wyselekcjonowanych do miana pomników przyrody, bowiem są one świadkami historii naszego miasta, gdyż wiele widziały i dużo pamiętają.
Dwa kolejne drzewa stanowiące pomniki przyrody znajdują się w Parku im. dr. Serafina Rodego. W środkowej jego części rośnie klon pospolity posiadający obwód pnia 298 cm. Jego kształt jest bardzo ciekawy z powodu charakterystycznego skręcenia pnia do wysokości 2,5 m. Drugie drzewo, to dąb szypułkowy rosnący w sąsiedztwie pomnika, a obwód jego pnia to 324 cm. W tym parku rosną jeszcze trzy ciekawe dęby o obwodach pni od 240 do 320 cm.
Przedstawiłem powyżej opis i lokalizację tomaszowskich pomników przyrody, jednakże w naszym mieście są jeszcze dwa rejony bogate w okazałe dęby. Pierwszy z nich to teren przed kościołem ewangelicko – augsburskim, gdzie rośnie ponad stuletni dąb o znaczącej historii. Posadzony został 31 października 1917 roku w czterechsetną rocznicę Reformacji Marcina Lutra. Nadano mu jego imię, a potwierdza pamiątkowy kamień z wykutym napisem: „Luther – eiche 1517 – 1917”.
Kolejnym miejscem, gdzie rosną długoletnie dęby są trzy tomaszowskie cmentarze, między ulicą Smutną, a ulicą Ugaj. Na starej części cmentarza katolickiego rośnie sześć godnych uznania dębów, z uwagi na ich imponujący wygląd. Ich los może być jednak zagrożony, gdyż wcześniej na wielu ich braciach dokonano wycinki. Obwody pni dwóch drzew przekraczają 400 cm.
Na położonym obok cmentarzu ewangelickim rosną cztery kolejne wyniosłe dęby, których obwody pni przekraczają 300 cm.
Jeszcze kilka podobnych dębów rośnie na cmentarzu żydowskim. Tam czas przyrody się zatrzymał, bowiem nie ma pochowków, a przy tym ingerencji człowieka w naturę.
Przedstawiony opis lokalizacji pomników przyrody w naszym mieście potwierdzam autorskimi zdjęciami tych drzew. Zdjęcia wykonywałem w marcu, nie pokazują one drzew pokrytych zielenią, jednakże ta pora roku sprzyja uwidocznieniu kształtów ich sylwetek i rozległości konarów.
Zachęcam wszystkich do poznania tego atrakcyjnego drzewostanu naszego grodu i spacer szlakiem tomaszowskich pomników przyrody.
Zygmunt Dziedziński
