Powrót do listyOdsłonięcie tablicy pamiątkowej ku czci członków młodzieżowej organizacji antykomunistycznej „Orlęta”
Prezes IPN odsłoni tablicę pamiątkową ku czci członków młodzieżowej organizacji niepodległościowej „Orlęta” – Tomaszów Mazowiecki, 27 lutego 2019.
Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Łodzi oraz Starostwo Powiatowe w Tomaszowie Mazowieckim zapraszają 27 lutego 2019 r. (środa) o godz. 11.45 na uroczystość odsłonięcia w I Liceum Ogólnokształcącym w Tomaszowie Mazowieckim (ul. Mościckiego 22/24) tablicy pamiątkowej ku czci członków młodzieżowej organizacji antykomunistycznej „Orlęta”.
Część główna uroczystości zostanie poprzedzona okolicznościowymi wykładami dla uczniów I LO, które wygłoszą: dr Dariusz Rogut, dyrektor Oddziału oraz Paweł Wąs, pracownik Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Łodzi.
O godz. 11.45 w budynku szkoły (hol na parterze) rozpocznie się część oficjalna, w której weźmie udział dr Jarosław Szarek, prezes Instytutu Pamięci Narodowej.
Nastąpi otwarcie przygotowanej przez Instytut Pamięci Narodowej wystawy „Zapomniane Ogniwo. Konspiracyjne organizacje młodzieżowe na ziemiach polskich w latach 1944/45–1956” oraz zostanie odsłonięta tablica pamiątkowa ku czci członków młodzieżowej organizacji antykomunistycznej „Orlęta”.
Młodzieżowa organizacja antykomunistyczna ,,Orlęta” powstała w czerwcu 1951 r. Jej członkowie rekrutowali się spośród uczniów X klasy Państwowej Szkoły Ogólnokształcącej Stopnia Licealnego w Tomaszowie Mazowieckim. Postawili sobie za cel walkę z wrogim systemem, propagandą marksistowsko-leninowską i przygotowanie społeczeństwa do wybuchu trzeciej wojny światowej, z którym wiązali wielkie nadzieje.
Początkowo organizacja nosiła nazwę ,,Młode Orlęta w Koronie”. Należało do niej ośmiu działaczy: Barbara Figiel, Janina Korbacz, Jan Łaski, Iwo Płachecki, Ewa Przyżycka, Jerzy Wiliński, Maria Wolszakiewicz oraz Danuta Wójciak. Pierwszą inicjatywą było
rozwieszenie w nocy z 19 na 20 czerwca 1951 r. czterech własnoręcznie wykonanych plakatów antypaństwowych, które odwoływały się także do bohaterskich czynów ,,orląt lwowskich”. Kolejno zniszczyli dekorację przygotowaną na boisku przyszkolnym z okazji III Zlotu Młodych Bojowników o Pokój w Berlinie, a także przejęli dokumentację szkolnego koła ZMP oraz POP PZPR, niszcząc przy okazji portret Józefa Stalina. Po zdobyciu drukarki rozpoczęli produkcję ulotek antykomunistycznych, które rozkolportowali w nocy z 7 na 8 listopada 1951 r. oraz tuż przed świętami Bożego Narodzenia.
,,Orlęta” ściśle współpracowały z wikariuszem parafii św. Antoniego ks. Zdzisławem Czosnykowskim oraz z członkami młodzieżowej organizacji Towarzystwo Antykomunistyczne (TAK), z którymi spotykali się na terenie Tomaszowa Mazowieckiego oraz Łodzi.
Placówka UBP w Tomaszowie Mazowieckim prowadziła akcję rozpracowania ,,Orląt” pod kryp. ,,Spiskowcy”. Próbowano ustalić personalia sprawców czynów przestępczych poprzez analizę próbek pisma maszynowego lub infiltrację środowiska młodzieżowego przy pomocy tajnych agentów. Do wykrycia tomaszowskiej organizacji młodzieżowej doszło wraz z zatrzymaniem członków Towarzystwa Antykomunistycznego. Członkowie ,,Orląt” zostali aresztowani w dniach 23-25 lutego 1952 r., a ks. Czosnykowski 6 marca. Podczas brutalnych przesłuchań w siedzibie WUBP w Łodzi próbowano wyciągnąć z nich informacje na temat ich współpracy z innymi organizacjami antypaństwowymi oraz ,,z reakcyjnym klerem”.
W czerwcu 1953 r. odbyły się dwa procesy przed WSR w Łodzi, podczas których zapadły następujące wyroki: ks. Czosnykowski – 10 lat pozbawienia wolności, Jan Łaski – 8 lat, Jerzy Wiliński – 7 lat, Ewa Przyżycka – 5 lat, Maria Wolszakiewicz – 4 lata, Iwo Płachecki – 3,5 roku, Barbara Figiel – 3 lata, Danuta Wójcik – 2,5 roku, Janina Korbacz – 1,5 roku. Odbywali je w więzieniach w Łodzi, Sieradzu, Jaworznie, Łęczycy, Grudziądzu i Bojanowie. 10 października 1952 r. aresztowano także Helenę Jędrzejczyk, wychowawczynię ,,Orląt”. Posądzono ją o zatajanie informacji o istnieniu nielegalnej organizacji oraz nastawanie jej członków przeciwko władzy ludowej. Po śledztwie prowadzonym przez WUBP w Łodzi, w dniu 15 grudnia 1952 r. miał miejsce proces przed WSR w Łodzi, w którym zapadł wyrok 3 lat więzienia, zmniejszony do 1,5 roku, który Jędrzejczyk odbyła w więzieniu w Łodzi przy ul. Sterlinga oraz w Łęczycy.
Instytut Pamięci Narodowej chcąc przypomnieć dokonania młodzieży zaangażowanej w konspirację antykomunistyczną przygotował wystawę „Zapomniane ogniwo. Konspiracyjne organizacje młodzieżowe na ziemiach polskich w latach 1944/45 – 1956”. Jej bohaterami są młodzi ludzie, którzy mimo prześladowań i terroru komunistycznego nie wahali się podjąć próby oporu wobec władz komunistycznych. Wielu z nich przypłaciło to najwyższą ofiarą, inni zaś długoletnimi wyrokami więzienia. Wystawa prezentuje ogólnopolski wymiar młodzieżowego ruchu oporu wraz z elementami regionalnymi.
Tego samego dnia dr Dariusz Rogut oraz Paweł Wąs wykłady na temat „Żołnierzy Wyklętych” oraz młodzieżowych organizacji antykomunistycznych przedstawią także młodzieży II Liceum Ogólnokształcącego im. Stefana Żeromskiego w Tomaszowie Mazowieckim.
Źródło: IPN Łódź
