Loading ...
Gmina Tomaszów Mazowiecki położona jest w powiecie tomaszowskim, we wschodniej części województwa łódzkiego. Graniczy: od północy i wschodu z miastem Tomaszów Mazowiecki, od północy z gminą Lubochnia, od wschodu z gminą Inowłódz, od zachodu z gminą Wolbórz i Ujazd, od południowego wschodu z gminą Sulejów, zaś od południa z gminą Mniszków i Sławno.
Powierzchnia ogólna Gminy Tomaszów Mazowiecki wynosi 151 km2 i podzielona jest na 24 sołectwa. Gminę zamieszkuje 11093 mieszkańców (stan na 31.12.2018 r.). W sąsiedztwie gminy zlokalizowane są trzy duże ośrodki miejskie o charakterze przemysłowym: graniczący z terenem gminy od północy Tomaszów Mazowiecki, w odległości 20 km Opoczno oraz Piotrków Trybunalski – w odległości 28 km.
Gmina ma charakter rolniczo-przemysłowy, a tereny w rejonie Zalewu Sulejowskiego turystyczno-letniskowy. We wschodniej części gminy obok terenów rolniczych znajdują się obszary eksploatacji złóż naturalnych. Duży obszar gminy znajduje się w granicy Obszaru Chronionego Krajobrazu Piliczańsko-Radomszczańskiego.
Północno-wschodnia część gminy znajduje się w granicach Spalskiego Parku Krajobrazowego, natomiast część południowa w granicach Sulejowskiego Parku Krajobrazowego. Położenie gminy Obszar gminy Tomaszów Mazowiecki położony jest w zasięgu Wzgórz Opoczyńskich (wschodnia część gminy) i Równiny Piotrkowskiej (część zachodnia). Część wschodnia terenu gminy ma urozmaicony krajobraz. Od Tomaszowa w kierunku Sławna ciągnie się próg strukturalny, wznoszący się do wysokości 275m zbudowany z piasków kredowych, którego stoki przykryte są utworami czwartorzędowymi.
Na obszarze gminy najbardziej wysuniętym na wschód występują pagórki moren czołowych. Pozostała część Wzgórz Opoczyńskich ma charakter równinny, zbudowany z utworów wodnolodowcowych i morenowych. Teren leżący w zasięgu Równiny Piotrkowskiej ma charakter płaskiej wysoczyzny o wysokości 155-190m n.p.m. nachylonej w kierunku doliny rzeki Pilicy, urozmaicony wydmami i dolinami jej dopływów. Warunki klimatyczne gminy Obszar gminy Tomaszów Mazowiecki położony jest w „częstochowsko-kieleckiej dzielnicy” klimatycznej, charakteryzującej się:
– średnią roczną sumą opadów atmosferycznych – 800 mm
– długością okresu wegetacyjnego – 200-210 dni
– średnią roczną temperaturą ok. 7,70oC
– średnią temperaturą dla lipca 18,80oC
– średnią temperaturą dla stycznia 2,50oC
– dominują wiatry zachodnie o średniej prędkości 2,5 m/s
Herb i Flaga
W złotym polu figuruje w dolnej części Panna na niedźwiedziu (herb „Rawicz” związany z Ostrowskimi, założycielami miasta i podwalin przemysłu na terenie miasta jak i gminy). Panna w złotej koronie na głowie i czerwonej sukni, w podniesionych rękach trzyma gałąź dębiny z żołędziami i liśćmi, wić ta wypełnia górną część pola tarczy. Jest to symboliczne nawiązanie do terenów gminy otaczających miasto i jednocześnie do istniejących lasów z dużą ilością dębów i terenów zielonych będących wyróżnikiem gminy jak i najbliższych okolic. Pośrednio jest to również nawiązanie do herbu powiatowego, gdzie też znajdują się liście dębiny.
Flaga dla gminy Tomaszów Mazowiecki jest flagą heraldyczną o proporcjach 5:8. Żółty (złoty) płat podzielony jest na dwanaście pasów o szerokości 1/12 wysokości płata. Pierwszy pas oraz 3-10 oraz 12 o barwie złotej, drugi barwy czerwonej zaś 11 w barwie zielonej, w środkowej części płata (na części złotej w centralnej części 1/2 szerokości płata umieszczone godło; panna na niedźwiedziu z wicia roslinną (jak w herbie ale bez tarczy herbowej). Godło zajmuje 1/2 wysokości całego płata.
SYMBOLIKA BARW
Użyte w herbie i fladze gminy Tomaszów Mazowiecki barwy maja znaczenie symboliczne. Z barwami tymi nalezy wiązać (obok symboliki chrześcijańskiej) inne znaczenia, takie jak; cnoty i cechy charakteru, ciała niebieskie, kamienie szlachetne, metale oraz żywioły.
1. Złoto (żółcień) symbolizuje Boski majestat, objawienie Ducha Świętego, glorię zmartwychwstania, wspaniałomyślność,
szlachetność, życzliwość, Słońce, topaz, złoto i światło.
2. Czerwień to barwa krwi Odkupiciela, symbol Syna Bożego oraz Boskiego pomazańca (króla). Oznacza też miłość, dzielność, poświęcenie i żarliwość. Jest narwą planety Mars, rubinu, ognia i wojny.
3. Zieleń symbolizuje sprawiedliwość i wybranych, nowe życie, nadzieję, żywotność, obfitość, zdrowie i piękno. Jest barwą Merkurego, szmaragdu i rtęci.
4. Srebro (biel) to symbol czystości, uczciwości i lojalności oraz pokory, a także Księżyca, perły, srebra, wody i pokoju.
5. Czerń to symbol śmierci, żałoby, smutku, piekła, nocy, ołowiu i Ziemi.
6. Cielisty (barwa ciała) barwa pomocnicza nie mająca uniwersalnej symboliki.
Rys historyczny
Początek osadnictwa na terenach Gminy Tomaszów Mazowiecki datowane są na okres wpływów rzymskich (zespół stanowisk archeologicznych w okolicach Ciebłowic Dużych). Pierwsze udokumentowane ślady osiedli sięgają połowy XIII wieku (Świńsko, Chorzęcin). W XIV i XV w. większość powstałych tu wiosek lokowano na prawie niemieckim w pobliżu ważnych szlaków handlowych i przepływających rzek (Pilica, Wolbórka, Bielina, Piasecznica, Trestka). Dopiero z początkiem XIX wieku, kiedy to hrabia Tomasz Ostrowski założył tu osadę, dzieje gminy związały się na stałe z niezwykłym rozwojem Tomaszowa Mazowieckiego jako dużego wówczas (zwłaszcza po 1862r.) ośrodka przemysłu włókienniczego.
Cekanów – wieś, wymieniona po raz pierwszy w dokumentach z 1406r. należała w XV wieku do dóbr ujezdzkich. Znalazła się wśród wsi, które w 1476r. nabył od Warszyskich Piotr Dunin z Pawkowic. Pod koniec XIX w. należał do powiatu brzezińskiego, gminy Łazisko, parafii Chorzęcin.
Chorzęcin – wspomniany po raz pierwszy w dokumentach z roku 1285, kiedy to należał do kasztelanii wolborskiej, lokowany był na prawie niemieckim, wymieniony też w 1332r. Na początki XVIw. Połowa wsi należała do biskupów kujawskich, a połowa do szlachty – rodu Duninów. W końcu XIXw. należał do powiatu brzezińskiego, gminy Łazisko, parafii Chorzęcin i obejmował 41 domów, 300 mieszkańców i 603 morgi ziemi włościańskiej.
Ciebłowice – pierwsza wzmianka o wsi, pochodzi z 1389 r. W 1827r. liczyła 86 domów, 262 mieszkańców, a w końcu XIX w. – 90 domów, 349 mieszkańców oraz 1092 morgi ziemi włościańskiej i należała do powiatu opoczyńskiego, gminy Unewel i parafii Białobrzegi. W Ciebłowicach Dużych prowadzono w latach 1984-91 prace archeologiczne na cmentarzysku ciałopalnym z I-III wieku.
Dąbrowa – pod koniec XIX w. należała do powiatu brzezirńskiego, gminy Łazisko, parafii Tomaszów.
Godaszewice – pierwsza wzmianka o tej miejscowości nad rzeką Wolbórką pochodzi z 1332 roku, kiedy Władysław, książę łęczycki, nadał jej prawa niemieckie. Wieś należała wówczas do kasztelanii wolborskiej. Tę przynależność potwierdzają również dokumenty z 1386r. W 1827r. miała 13 domów, 92 mieszkańców W końcu XIX w. należała do powiatu brzezińskiego, gminy Łazisko, parafii Chorzęcin i liczyła 18 domów, 150 mieszkańców i 297 mórg ziemi włościańskiej.
Jadwigów – wieś założona przez Ostrowskich w pierwszej połowie XIX w. nad Wolbórką. W końcu XIX w. należała do powiatu brzezińskiego, gminy Łazisko, parafii Chorzęcin i liczyła 41 domów, 256 mieszkańców i 344 morgi ziemi włościańskiej.
Karolinów – pod koniec XIX w. liczyła jako kolonia 18 domów, 116 mieszkańców i 232 morgi (z czego 200 mórg ziemi ornej). Należała wówczas do parafii Błogie.
Komorów – pierwsza informacja pochodzi z 1399 r. Wieś nad Piasecznicą rozwinęła się w XIX w. Należała wtedy do dóbr Zaborów, do powiatu brzezńskiego, gminy Łazisko, parafii Dmosin. Miała papiernię wyrabiającą gruby papier pakowy i bibułę. Komorów w XIX w. obejmował wieś i osadę fabryczną
Łagiewniki – nazwa wywodzi się od łagiewnika – rzemieślnika, zajmującego się produkcją piwa i miodu syconego. Jako osada służebna istniała już w XII w., wchodząc w skład kasztelami wolborskiej. Pod koniec XIII w. przeszły w ręce rycerskie. W 1476 r. stanowiły w części przedmiot transakcji między P. Duninem a Warszyskimi. Biskupi kujawscy odkupili Łagiewniki Świńskie w XVIII w. i Łagiewniki Rządowe w XIX w. Pod koniec XIX w. należały do powiatu brzezińskiego, gminy Łazisko i parafii Chorzęcin.
Łazisko – wieś założona nad rzeką Bieliną, wymieniona po raz pierwszy w 1405r. Należała w XV w. do dóbr ujezdzkich, stanowiących własność Strykowskich, a następnie Warszyskich. W 1476r. przeszło w ręce Piotra Dunina z Prawkowic. Pod koniec XIX w. istniała w Łazisku kopalnia rudy ilastej, nieco fosforycznej. Pokłady surowca rozciągały się od wsi do Tomaszowa prawie na milę. W tym okresie istniała wieś i folwark nad Wolbórką, należący do dóbr Ujazd. Wieś należała wówczas do powiatu brzezińskiego, gminy Łazisko (z siedzibą w Ujeździe) i parafii Chorzęcin.
Niebrów – pierwsza wzmianka o Niebrowie nad rzeką Wolbórką pochodzi z 1398 r. W 1476 r. znalazł się w gronie wsi zakupionych przez Piotra Dunina z Prawkowic od Warszyskich. W XIX w. powstała tu przędzalnia wełny i folusz – własność E. Hintza. W tym czasie Niebrów należał do powiatu brzezińskiego, gminy Łazisko i parafii Chorzęcin.
Sługocice – powstały w XIV w. i zasiedlone zostały ludnością przybyłą z Sieradzkiego. Wymienione jako wieś biskupów kujawskich w akcie z 1412 r. o rozgraniczeniu ich wsi od wsi szlacheckich. Według rejestru powiatu opoczyńskiego z 1577 r. Sługocice stanowiły własność biskupów kujawskich i należała do gminy Unewel, powiatu opoczyńskiego i parafii Białobrzegi.
Smardzewice – pierwsze zapisy o Smardzewicach (dawniej Smarzewicach) pochodzą z 1399 r. jako o wsi należącej do biskupów włocławskich. Wieś zasiedlono ludnością pochodzącą z Sieradzkiego. W 1534 r. we wsi znajdowały się między innymi: paląc biskupów włocławskich, folwark, cztery karczmy, dwa młyny – na Pilicy i w borze zwanym „zielonym”. W 1584 r. arcybiskup St. Karnkowski decyduje o likwidacji istniejącego we wsi dworu. Powstały w ten sposób folwark smardzewicki zamieniono w 1808r, na majorat. W 1908 r. majorat rozparcelowano. W 1657 r. przez teren Smardzewic przeciągnęły wojska szwedzkie, zostawiając po sobie, jak głosi podanie, ruinę i pustkę. Najznakomitszym zabytkiem w Smardzewicach jest kościół pw. św. Anny wybudowany w podzięce za cudowne objawienie św. Anny w 1620 r. Z tego samego okresu pochodzi drewniany krzyż stojący, wedle legendy, w miejscu objawienia.
Swolszewice Małe – pierwsza informacja pochodzi z 1511 r. W 1412 r. pierwszy raz są wymienione Swolszewice Duże. Swolszewice były w XVIw. kolonią włościańską, należącą do biskupów włocławskich. Według rejestru powiatu piotrkowskiego z 1552 r. należały do powiatu Nagórzyce. W ostatnich latach XIX w. zostały włączone do powiatu piotrkowskiego, gminy Golesze i parafii Wolbórz.
Świńsko – wieś, zwana dawniej Świnek, należała początkowo do dóbr monarszych, ale w 1257 r. przeszła w ręce biskupów kujawskich. Wsią szlachecką stała się przed 1390 r. W XV w. wchodziła w skład dóbr ujezdzkich i należała do Piotra Tłuka ze Strykowa. W XVI w. istniała nazwa Swygnsko. Do końca XVIII w. wieś odkupili biskupi kujawscy. W końcu XIX w. Świńsko należało do powiatu brzezińskiego, gminy Łazisko i parafii Chorzęcin
Tresta – wieś powstała nad rzeką Trestką. Pierwsza informacja pochodzi z 1662 r. Obejmowała Testę Szlachecką i Trestę Rządową. Na koniec XIX w. Tresta znalazła się w powiecie opoczyńskim, w gminie Zajączków, w parafii Smardzewice i Błogie.
Twarda – po raz pierwszy została wymieniona w dokumentach z 1367 r. jako wieś założona z inicjatywy biskupa kujawskiego Zbyluta. Biskup ten przekazał w Wolborzu niejakiemu Stanisławowi Szczedrzykowiczowi las biskupi zwany Twarda nad rzeką o tej samej nazwie, dla osadzenia wsi na prawie niemieckim (średzkim). Twardą zasiedlono ludnością przybyłą z Sieradzkiego. Występuje również w dokumencie z 1412r. o rozgraniczeniu dóbr szlacheckich we wsi Błogie od dóbr wolborskich, należących do biskupów kujawskich, do których zaliczała się m.in. Twarda. Na początku XVI w. wieś zaliczała się do parafii Nagórzyce. Wedle rejestru wieś stanowiła własność biskupów kujawskich. Pod koniec XIX w. funkcjonowała wieś i młyn, należące do powiatu opoczyńskiego, gminy Zajączków i parafii Smardzewice.
Wąwał – pierwotna nazwa wsi brzmiała Wawel – wzgórze otoczone bagniskami. Pierwsze informacje o tej miejscowości pochodzą z roku 1443. Rejestr powiatu opoczyńskiego z 1508 r. podaje nazwę Wawol, podobnie jak dokumenty z 1577 r., kiedy wieś należała do Dąbrowskich. Według danych z końca XIX w. obejmował wieś i folwark. Znajdował się w powiecie opoczyńskim, w gminie Unewel, w parafii Białobrzegi.
Wiaderno – w 1363 r. biskup kujawski, Maciej Paługa z Gołariczy, nadał Wojciechowi Janowicowi, sołtysowi z Wiaderna (inne źródła jako sołtysa Alberta Jana z Zakrzewa) położonego w kasztelani wolborskiej, zezwolenie na lokowanie tejże wsi na prawie niemieckim. Na początku XVI w. Wiaderno należało parafii Nagórzyce. Według rejestru powiatu piotrkowskiego z 1552r. wieś była własnością biskupa kujawskiego. Pod koniec XI w. obejmowała kolonię, folwark, osadę leśną i karczmę.
Zaborów – miejscowość położona nad Piasecznicą (Zaborówką). Pierwsze informacje pochodzą z 1395r. Wieś należała pod koniec XV w. do dziedzica Ujazdu, Piotra Tłuka ze Strykowa. Arcybiskup gnieźnieński, Wojciech Jastrzębiec, przeznaczył w akcie erekcyjnym parafii Ujazd dziesięciny z Zaborowa kościołowi w Ujeździe, pomimo przynależności wsi do parafii Tobiasze. W okresie powstania styczniowego dziedzic Komorowa i Zaborowa, Władysław Chociszewski zajmował się produkcją kos dla powstańców. Na koniec XIX w. istniała wieś i folwark, przynależne do gminy Łazisko, powiatu brzeziriskiego i parafii w Tomaszowie. Wieś liczyła 13 domów i 137 mieszkańców. Folwark obejmował 636 mórg. 4 domy i 34 mieszkańców
Zawada – pierwsza informacja pochodzi z 1398 r. Na początku XVI w. wieś należała do parafii Chorzęcin. W świetle lustracji z 1564r. Zawada znajdowała się w dożywociu Mikołaja Przerębskiego, stolnika sieradzkiego Według danych z końca XIX w. była to wieś, folwark i osada młyńska nad Wolbórką w powiecie brzezińskim, gminie Łazisko, parafii Tomaszów.
Urząd Wójta Gminy pełnili:
1990 – 1994 – Jan Moraczewski
1994 – 2010 – Ignacy Niedziałkowski
2010 do dziś – Franciszek Szmigiel
